Ба беҳуда гуфтан мабар қадри хеш.Маҷоли сухан то наёбӣ зи пеш, Беҳудагўӣ, яке аз мушкилоте аст, ки осори шуми зиёде ба дунбол дорад ва камтар касе мутаваҷҷеҳи зишт ва нописанд будани он аст. Аслан мутаваҷҷеҳи вақтҳое, ки бар асари беҳудагўӣ аз даст медиҳем нестем, мутаваҷҷеҳи ғайбатҳо, тўҳматҳо, тамасхурҳо ва таҷассусҳое, ки ҳама фарзандони шуми беҳудагўиянд, нестем. Суханеро, ки метавон дар арзи чанд сония анҷом дод, соатҳо кашиш медиҳем. Васоили мудерн ҳам абзори “хубе” барои беҳудагўии мо шудааст, соатҳо чат мекунем, емайл мезанем, паёмак (смс) мефиристем… Биёед бо ҳам сўҳбате дар ин замина дошта бошем ки ин беҳудагўӣ чист, ки даст аз сари мо барнамедорад?!
Беҳудагўӣ яъне “шаҳвати калом”
Мақсуд аз беҳудагўӣ, ба забон овардани сухане аст, ки фоидаи дунёӣ ё охиратӣ, моддӣ ё маънавӣ, уқалоӣ ё шаръӣ надорад. Сухан гуфтан аз ончӣ барои гўянда баҳрае надорад, беҳудагўӣ аст, ки аз он ба “шаҳвати калом” низ таъбир шудааст. Албатта, бефоида будани сухан барои гўянда, ба маънои беарзиш будани он барои ҳамагон нест; чӣ басо суханоне, ки барои бархе бефоида, вале барои дигарон судманд ва муфид аст. Аз ин рў, муфид буданро метавон амре нисбӣ ба шумор овард, агар чӣ мумкин аст бархе суханон, барои ҳамагон бефоида бошад.
Ақсоми беҳудагўӣ
1. Сухан гуфтан дар бораи мавзўи бефоида;
2. Сухани изофӣ (фузули калом);
3. Сухани беш аз андоза лозиму кофӣ, ки агарчӣ дар бораи мавзўе судманд ҳам бошад, аз ақсоми каломи бефоида ба шумор меравад. Албатта рўшан аст ки, мақсуд аз он, тавзеҳ ё такроре, ки ҷиҳати дарки беҳтар ироа мешавад нест, зеро ба чунин такроре ниёзманд буда, аз он истифода мешавад;
3. Сухани нобаҷо;
Нобаҷоии сухан, гоҳ аз адами таносуби сухан бо мухотаб падид меояд, мисли ин ки як донишманд ба як чўпоне, ки саводи чандоне надорад, бо истилоҳоти илмӣ сўҳбат кунад. Ва гоҳе ҳам, аз набуди таносуби замонӣ ва маконӣ мухотаб ҳосил мешавад, мисли он ҷо ки шумо ба як нафаре, ки дар мусибат аст, масалан падар ё модар ва ё яке аз азизонашро аз даст додааст, суханони хандадор ва шўхиовар бизанед.
Пурсиши бефоидаро ҳам метавон аз ақсоми каломи беҳуда ба шумор овард, ки дар ин қисм низ гоҳ амре бефоида пурсида мешавад, ҳарчӣ қадар зиёд пурсем, тарафи муқобил ҳам ночор аст посух диҳад ва дар ин сурат, на танҳо худ дар вартаи беҳудагўӣ афтодаем, балки дигареро ҳам маҷбуран вориди беҳудагўӣ карда, дар гуноҳаш шарик мешавем.
Накўҳиши беҳудагўӣ аз диди Ислом
Умр, сармояи аслии башар аст, ки ба тундӣ сипарӣ мешавад ва роҳе барои бозгашти он нест. Ривоятҳои мавҷуд дар ин замина, аҳамияти парҳез аз сухани беҳударо намоён месозад. Расули Худо (с) дар ҳадиси тўлонии Меъроҷ мефармояд: (Дидам), ки дўзах ҳафт дар дошт ва бар ҳар даре се ҷумла навишта шуда буд. Ва бар дари панҷум навишта буданд: “Ва дар ончӣ беҳуда аст, бисёр сухан магўй, ки аз раҳмати Худо соқит мешавӣ.”
Паёмбари Худо (с) ба Абўзари Ғаффорӣ (р) фармуд: “Оё амали осону сабук барои бадан, ва сангин ва пурбаҳо дар мизони аъмол ба ту биёмўзам? Арз кардам: Оре, эй Расули Худо (с) Ҳазрат (с) фармуд: Хомушӣ ва хушхулқӣ ва тарки кори беҳуда.”
Дар ҷои дигар низ мефармояд: “Ҳар кас каломи худро ҷузъе аз амали хеш бидонад, сухани ў кам мешавад, магар дар мавориде, ки барои ў фоида дорад.”
ҳазрати Алӣ (р) яке аз сифоти муъминонро дурӣ аз сухани бефоида бармешумурад ва аз беҳудагўён изҳори шигифтӣ мекунад: “Дар шигифтам аз касе ки сухане мегўяд ки дар дунё суде надорад ва дар охират аҷре нахоҳад дошт.”
Сухани изофӣ, агарчӣ дар бораи амре муфид ҳам бошад, накўҳида аст; зеро изофаи он беҳуда аст ва фоидае ба бор намеоварад. Ҳазрати Алӣ (р) фармудааст: “Бадтарин чизе ки одамӣ вақти худро ба он саргарм мекунад, корҳои зиёди беҳуда аст, (ки шомили сухани зиёди беҳуда ҳам мегардад).”
Сухани нобаҷо ҳам, агарчӣ дар бораи мавзўе муфид бошад, накўҳида аст; зеро афзун бар он ки фоидае надорад, чӣ басо костии шахси гўяндаро низ дар пай доштааст. Ҳаргиз аз ончӣ бефоида аст сухан магў ва ҳаргиз аз ончӣ муфид аст сухан магў, то ҳангоме ки ҷойгоҳи муносибе барои суханат ёбӣ. Чӣ басо гўяндае, ки ба ҳақ сухан гўяд, (аммо дар ҷойгоҳи номуносибаш), пас бар ў айб гирифта мешавад. Ва бисёре аз суханони муфидро тарк кун, то барои онҳо ҷойгоҳи муносибе биёбӣ. Чӣ басо гўяндаи барҳаққе, ки дар ҷойгоҳи номуносиб сухан мегўяд ва дар сахтӣ қарор гирифта, нобуд мешавад.
Пурсиши беҳуда ҳам амре накўҳида аст; чунон ки нақл мекунанд, донишманде ҳамроҳи шогирдонаш нишаста буд, ки осмон раъде зад, донишманд фармуд: “Поку муназзаҳ аст касе ки раъд ба ситоиши ў, ва фариштагон аз тарси ў тасбеҳ мегўянд!” Яке аз шогирдонаш арз кард: Оё раъд ҳам сухан дорад? Донишманд фармуд: Аз чизе ки ба корат меояд бипурс ва ончиро ба корат наояд, раҳо кун.
Чу ў парда созад, шавам ҷумла гўш,
Нишинам зи беҳўдагўӣ хамўш.
Таҳияи Марями Шариф .
Нусха аз сомонаи васатият.
Загрузка ...